Đạo Hà Mòn

Đạo Hà Mòn còn gọi là "tà đạo Hà Mòn", "tà đạo Y Gyin" hay "Công giáo Đề-ga" là tên gọi để chỉ một hiện tượng tôn giáo xuất hiện từ cuối năm 1999 tại các làng thuộc xã Hà Mòn, huyện Đăk Hà, tỉnh Kon Tum. Phong trào này xuất hiện do một số người dân tộc thiểu số như Y Gyin, Y Kách, A Níp... dựa trên niềm tin về cứu thế của Thiên chúa giáo, tung tin "Đức Mẹ hiện hình". Chính quyền Việt Nam coi đây là tà giáo, lợi dụng hoạt động tôn giáo để lồng ghép âm mưu chống phá chính quyền, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc.Vào cuối năm 1999, bà Y Gyin, sinh năm 1942, dân tộc Ba Na Rơ Ngao tại làng Kơ Tu, xã Hơ Moong (Hà Mòn), huyện Sa Thầy, tỉnh Kon Tum, là tín đồ Thiên chúa giáo nhưng lại chuyên hành nghề thầy cúng, thầy mo đã nghĩ ra chuyện mình được "Đức Mẹ hiển linh trao cho sứ mệnh truyền giáo" để lôi kéo người dân địa phương đi theo. Y Gyin tuyên bố nhìn thấy "Đức mẹ Maria hiện hình" trên nóc nhà vào lúc 12 giờ đêm ngày 20 tháng 12 năm 1999 và mình được chọn làm sứ giả để phán truyền cho loài người.Đạo Hà Mòn không có giáo lý riêng, nội dung tài liệu tuyên truyền thực chất là giáo lý, giáo luật, kinh thánh của đạo Công giáo. Các đối tượng cốt cán đã tự biên soạn thêm lời giáo huấn của Đức Mẹ như "Sứ điệp của Đức Mẹ Maria", "Thông điệp Đức Mẹ hiện hình" để lôi kéo giáo dân từ bỏ sinh hoạt đạo Công giáo cùng các phong tục tập quán truyền thống của đồng bào các dân tộc ở Tây Nguyên để theo đạo. Có nhiều nơi người theo đạo còn tự nhận là Công giáo Đêga tương tự như trước đây FULRO đã dựng lên Tin lành Đêga để tập hợp lực lượng thực hiện mục đích chính trị của mình.Nhằm xóa bỏ "tà đạo Hà Mòn", các lực lượng chức năng ở Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk đã phối hợp đấu tranh, đồng thời vận động quần chúng tích cực tham gia bài trừ. Từ cuối năm 2012 đến nay, lần lượt các đối tượng cầm đầu đã bị bắt. Bbà Y Gyin lĩnh án 3 năm tù; các đối tượng cốt cán khác như A Tách, A Hyum, Runh, Jơnh, Byưk, Đinh Lứ và Đinh Hrôn lần lượt nhận những hình phạt từ 7 đến 11 năm tù.